1.conditions句をシンボル使ってDRYに書くconditions句って実はシンボル使えるらしいのです。最近まで知りませんでした。というわけで、?だと:conditions =>["(prefecture_id = ? and user_id = ?) or (other_prefecture_id = ? and other_user_id = ?)", 11, 2, 11, 2] と、分けわかんなくなっちゃう様な検索文を:conditions =>["(prefecture_id = :prefecture_id and user_id = :user_id) or (other_prefecture_id = :prefecture_id and other_user_id = :user_id)", {:prefecture_id => 11, :user_id =